วัดมหาธาตุ เพชรบุรี หรือ วัดมหาธาตุวรวิหาร หนึ่งในวัดที่เรียกได้ว่าเป็นวัดคู่บ้านคู่เมืองของชาวเมืองเพชรบุรี พระอารามหลวงชั้นตรี ชนิดวรวิหารที่มีความสำคัญในอดีตเป็นร่องรอยของอารยธรรมแบบเขมร (พระปรางค์ห้ายอด) ผสมผสานกับสถาปัตยกรรมสมัยทวาราวดี (พระปรางค์เป็นศิลาแลง) ทำให้ไม่สามารถระบุหลักฐานแน่ชัดว่าถูกสร้างขึ้นในรัชสมัยใด แต่การคาดการณ์ตามอายุจึงได้รับการสันนิษฐานว่าน่าจะสร้าง สมัยทวารวดี – สุโขทัย ในช่วงอายุราว 800 – 1,000 ปี สาเหตุเพราะว่าขุดพบซากอิฐสมัยทวารวดีอยู่เป็นจำนวนมาก คาดเดาไว้ว่าน่าจะเคยเป็นวัดที่เคยมีความเจริญรุ่งเรืองและเป็นพระอารามหลวงมาก่อน
ภายหลังมีพระวิหารหลวงที่สร้างในช่วงปลายยุคกรุงศรีอยุธยา ตรงกับรัชสมัยพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศภายในพระวิหารหลวงมีพระพุทธรูปประธานเป็นปรางค์ทรงราชาภรณ์ และ ยังเป็นที่ประดิษฐานหลวงพ่อศักดิ์สิทธิ์วัดมหาธาตุเป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย หน้าบันประดับปูนปั้นรูปพระนารายณ์ทรงครุฑที่เรียกได้ว่าวิจิตรงดงามอลังการ จากฝีมือของเหล่าสกุลช่างเพชรบุรีที่ได้ฝากไว้เป็นมรดกแห่งแผ่นดิน แม้ว่าภายหลังต่อมาชำรุดทรุดโทรม สมัยรัชกาลที่ 6 จึงได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ยกฐานะเป็นพระอารามหลวงในปี พ.ศ. 2459
วัดมหาธาตุวรวิหาร เป็นหนึ่งในวัดที่มีความสำคัญทางด้านประวัติศาสตร์ศิลปะและโบราณคดีเป็นอย่างมากภายในพระปรางค์เป็นที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุและเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปสำคัญ ประกอบกับพิพิธภัณฑ์ของวัด ที่เป็นสถานที่รวมรวมศิลปะความเป็นมาต่าง ๆของวัด
นครโบราณอย่าง “เพชรบุรี” ก็มีวัดมหาธาตุประจำเมืองชาวเมืองเพชรบุรี หลวงพ่อศักดิ์สิทธิ์ วัดมหาธาตุ เป็นศูนย์รวมทางจิตใจเสมอ มักจะขอพรเพื่อโชคลาภและความเป็นสิริมงคล ในพระวิหารประกอบด้วยช้างคู่เสี่ยงทาย ที่มีความแม่นยำในการเสี่ยงทายที่ทำนายทายทักในเรื่องความสำเร็จในหน้าที่การงาน
พระวิหารหลวง วัดมหาธาตุ เพชรบุรี ถูกสร้างในสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย ช่วงรัชสมัยพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ (พ.ศ. 2275 – 2301) มีพระพุทธรูปที่สำคัญ คือ พระพุทธรูปประธานทรงราชาภรณ์ และ หลวงพ่อศักดิ์สิทธิ์ วัดมหาธาตุปางมารวิชัย ชาวบ้านเรียกว่า หลวงพ่อวัดมหาธาตุ ผนังภายในพระวิหารหลวงประกอบด้วยภาพจิตรกรรมฝาผนังที่สวยงาม หน้าบันประดับด้วยลวดลายปูนปั้นเทพชุมนุม พระนารายณ์ทรงครุฑยุดนาค มีพญาวานรแบกครุฑอยู่อีกชั้นหนึ่งประดับพระเมรุมาศพื้นหลังเป็นลายกนก
พระวิหารน้อย วัดมหาธาตุ เพชรบุรี เป็นสถาปัตยกรรมสมัยอยุธยาตอนปลาย อยู่ระหว่างพระวิหารหลวงกับพระอุโบสถ ที่ประดิษฐานพระพุทธรูปหลวงพ่ออู่ทอง ศิลปะแบบอู่ทอง
ภาพจิตรกรรมฝาผนัง วัดมหาธาตุ เพชรบุรี ตามฝาผนังด้านในโบสถ์เมื่อมองไปรอบๆ จะเป็นภาพจิตรกรรมที่ประดับอยู่ในโบสถ์ โดยภาพที่ได้เห็นในโบสถ์จะเป็นภาพที่มีอายุค่อนข้างเก่าแก่ ถึงแม้ว่าจะมีการเสียหายในส่วนครึ่งล่างคาดว่าน่าจะอยู่ในลักษณะคล้ายถูกน้ำท่วมเป็นเวลานานในระดับที่ภาพเลือนหายไป ซึ่งเป็นที่น่าเสียดายอย่างมาก
พระปรางค์ 5 ยอด วัดมหาธาตุวรวิหาร วัดมหาธาตุ เพชรบุรี มีพระปรางค์ 5 ยอด เป็นสัญลักษณ์สำคัญในเขตพุทธาวาส มีอายุอยู่ในช่วงราวๆ 1,000 ปีก่อนหน้านี้ ภายในบรรจุพระบรมสารีริกธาตุ ระเบียงมีพระพุทธรูปประดิษฐานจำนวน 193 องค์ เป็นศิลปะอยุธยาตอนปลาย
รอยพระพุทธบาทจำลอง วัดมหาธาตุ เพชรบุรี อยู๋ด้านหลังขององค์พระประธาน ประตูพระวิหารหลวงชั้นใน
วัดมหาธาตุวรวิหาร หรือ วัดมหาธาตุ เพชรบุรี อำเภอเมือง จ.เพชรบุรี ตั้งอยู่ริมแม่น้ำเพชร ห่างจากศาลากลางจังหวัดประมาณ 500 เมตร